DURUM ÇALIŞMASI 3:
Chrirs
İşe Yerleştirme
PLUSS, Devon
Chris, ebeveynleriyle birlikte yaşamaktadır ve hayatı boyunca, okula tam zamanlı olarak gitme kabiliyetini olumsuz yönde etkileyen bir dizi sağlık sorunu yaşamıştır. Chris, orta derecede işitme kaybı nedeniyle işitme cihazı ve göz bozukluğu için gözlük kullanmaktadır. Miyoptur ve nistagmus (gözün sağa sola ilerlemesi) göz bozukluğu vardır.
Yabancıların yanında sessiz ve utangaç olan Chris, arkadaşlarıyla oldukça sosyaldir.
Chris, yerel bir ilkokulda, kendisinden küçük olan yaş grubunun okuduğu bir sınıfta okumuştur. Daha sonra büyük bir genel akım meslek okuluna devam etmeye başlamıştır.
Chris’in öğrenme düzeyi, tüm derslerden P6-P8 (P, performansı nitelemekte olup, P1’den P8’e kadar derecelendirilir) olup sadece görevi yerine getirecek kadar okur, kitap okumaz, fakat TV dergisini okuyabilir. Yazısı son derece düzgündür ve yazmak istediği kelimenin harflerini bularak (Ç.N. İngilizce okunduğu gibi yazılmaz) , aynısını yazar.
Chris WWE güreşini tutkuyla sever ve her dövüşün, her kazananın listesini tutar. Bir müzik duyduğunda, hangi yıl o müziğin hit olduğunu ve aynı yıl hangi güreşçinin şampiyonayı kazandığını söyler. Ayrıca iPhone’uyla mesaj atmada çok başarılıdır.
Topluma Katılım
Chris, orta öğrenimi sırasında ASDAN (yeterlilik lisansı) bronz ve gümüş seviyeleriyle ödüllendirilmiştir. Ayrıca bilgisayar becerilerinde OCR programcılığı ödülü ve ormancılık alanında ‘John Muir’ ödülü almıştır. Ailesi, Chris için yatılı bir çözüm düşünmüştür ve nihai kararlarını almadan önce bir haftalık bir deneme yapmış ve Chris’in evde yaşayamaya devam edebilmesi için evlerine yakın bir okulda karar kılmışlardır.
O zaman (2008’de), ‘ailenin gözetiminde bir iş projesi’ başlatılmıştır ve Chris’in annesi de bu projeye katılmıştır. Bu deneyim, ailenin Chris’in gücünü ve zafiyetlerini öğrenerek, onu bölgedeki yerel iş olanaklarını düşünmeye teşvik etmelerine ve ihtiyaçlarını desteklemelerine yardımcı olmuştur. Aynı zamanda, yerel yönetim ‘Hayat edinin’ projesini başlatmıştır ve Chris’in annesi ebeveyn temsilcisi olmuştur. Projeye bir de bakım yetkilisi dahil olmuş ve bu katkı finansman açısından son derece faydalı olmuştur…
Chris’in ailesi ile okulu aynı zamanda ‘PLUSS’ adlı, her yıl engelleri bulunan kişilerin iş edinmesini destekleyen sosyal kuruluşla da birlikte çalışmaya başlamıştır. Kurumun vizyonu, tüm kabiliyetlerden kişilerin, kariyer sahibi olması için teşvik edilmesidir.
Ailenin başında bulunduğu iş bulma ekibi ve ‘PLUSS’, Chris’in neler yapabileceği ve onun için nelerin önemli olduğu konusuna yoğunlaşmak için yardımcı olmak üzere bir kişi merkezli ‘Keşif Profili’nin oluşturulmasına ve bu planın uygulanmasına destek vermiştir. Daha sonra, söz konusu profil kullanılarak, Chris’in okuldan iş alanına geçiş yapmasının desteklenmesine dönük bir plan tasarısı oluşturulmuştur.
Chris, 10 yaşındayken bir iş tecrübesi edinmiştir. Chris, okulun tatil olduğu günlerde de doğrudan ödeme yapılmak suretiyle Chris’e yardımcı olan rehber öğretmenlerinden birinin desteğiyle, yerel kooperatiflerden birinde haftada bir gün çalışmıştır. 11 yaşına geldiğinde, çalışma günlerinin sayısı haftada iki güne çıkmıştır. Orta öğrenimin son iki yılında, Chris yerel bir otelde haftada bir gün çalışma tecrübesi de edinmiştir.
Otelde, özellikle de yaz mevsimi gelip de yoğunluk çok artana kadar, restoranda çalışmayı çok sevmiştir. Otelde Chris’i birkaç farklı görevle görevlendiren otel müdürü, Chris’in en çok mutfakta çalışmayı sevdiğine karar vermiştir.
‘PLUSS’ çerçevesindeki eğitim tecrübeleri edinme projesi çerçevesinde, Chris ‘çalışma hakkı’ edinmiştir ve Chris’in okulu ‘PLUSS’tan alınan finansmanı, Chris’i başarılı bir şekilde okuldan iş hayatına hazırlayan rehber öğretmene ödeme yapmak için kullanmıştır. Chris, okuldan ayrıldıktan sonra, Waitrose’da haftada bir gün çalışma tecrübesi edinmeye başlamıştır ve gelecekte para karşılığı çalışması için teklif almıştır.
Bu süre zarfında Chris, akşamları daha az aktivitede bulunmuş ve play station’a fazlasıyla bağlanmaya başlamıştır. Bu nedenle Chris’in annesi, yerel bir süpermarkette, haftada bir akşam çalışması için bir plan yapılması amacıyla, süpermarketle anlaşmış ve karşılığında marekete ödemede bulunmuştur. Bu süre zarfında bir yardımcı çalışan, Chris kendi başına rafları düzenlerken Chris’in yanında olmuştur. Bu yerel süpermarkette çalışmak, Chris’in kendi kendine okuldan işe yürümeyi öğrenmesine (önceleri, Chris bunu öğrenmeyi reddetmişti ve okula giderken daima taksi kullanıyordu) yardımcı olmuştur. Chris, yolda giderken, hayvanlara olan korkusunu yenebilmek için, yardımcı olmaları amacıyla komşularını da yanına alıyordu. Chris şimdi hem at binmektedir hem de üç köpeği arkadaş edinmiştir.
Okul Dışı Faaliyetler
Chris, 18 yaşındayken, okuldan ayrıldıktan sonra kendisine destek olan özel iş koçuna ödeme yapması için şahsi bir bütçe edinmiştir. Söz konusu bütçeyi, jimnastikteki arkadaşlarının haftada bir gittiği diskoya kendisin kendisini götürmesi gibi özel ihtiyaçları için bir yardımcı personele ödeme yapmak için kullanmaktadır. Chris sörf gününe de katılmıştır ve yardımcı bir personelin yardımıyla, macera tatillerine ve kardeşiyle birlikte İspanya’ya tatile gitmektedir.
Her on dört günde bir, Down sendromuna sahip genç erişkinlerin oluşturduğu ‘STARS’ adlı bir grubun aktivitelerine de katılmaktadır. Söz konusu grup bir dil grubu olup, ‘SYMBOL’ adlı sosyal ve fonksiyonel dil kullanımı konusunda uzman eğitimli bir personel grubu tarafından yürütülmektedir. Bu grup, Down Sendromuna sahip çocukların ebeveynleri tarafından kurulmuştur. Chris, görevlerine tamamıyla odaklanmaktadır ve grupta, aktiviteleri en seri şekilde bitirenlerden biridir.
STARS lideri de Chris’in işe yerleştirilmesi konusunda, grup aktiviteleri sırasında Chris’e destek sağlamaktadır. Chris, sorulara yanıt vermekte zorlanmaktadır ve her soruya ‘evet’ demek için fazlasıyla isteklidir. Bu çerçevede Chris’in uygun seçimler yapıp, uygun cevaplar vermesine dönük olarak hem iş yerinde hem de STARS’da çalışmalar sürmektedir.
Ben Chris’in, grup çalışmalarından faydalandığını düşünüyorum. Çünkü bu çalışmalar, Chris’in kendini rahat hissettiği ortamlarda kendi hızını yakalama konusunda ona güven veren yeni becerileri pratik etme olanağı sağlamaktadır. Bu çalışmalar aynı zamanda Chris’in, ona birkaç yıl önce verilen görevleri (yaşına daha uygun şekilde) yerine getirmesinde de yardımcı olmaktadır. Bu çalışmalarla, Chris’in iş yerinde ihtiyaç duyabileceği kişisel görevlere adapte olmasına dönük olarak bazı güçlüklerin yenilmesi konusu da ele alınmaktadır. En önemlisi ise bu çalışmalarla, Chris becerilerini sergileyebilmekte ve hayattaki yerleri özel olan yaşdaşlarının oluşturduğu bir grupta, kendine olan güvenini arttırmaktadır.
İşe Yerleştirme
Chris, çalışma hayatına taşıyabileceği geniş yelpazeli beceriler edinmiştir. Kooperatifteki çalışmasıyla Chris, tüm bölümlerde raflara eşyalar yerleştirebilmekte; ürünleri markaları ön tarafa bakacak şekilde düzenleyebilmekte; rafları, camları ve pencereleri temizleyebilmekte; yere dökülenleri temizleyebilmekte; ürünlerin adı ve fiyatları yazan etiketleri yerleştirebilmekte; yeniden dönüşüm paketlemesi ve çay yapabilmektedir.
Otel mutfağında edindiği tecrübeyle ise Chris, eşyaları yerlerine yerleştirebilmekte; depo odası ve buzdolabını düzenleyebilmekte; sebzeleri türlerine göre ayırarak, kesebilmekte; gıdaları tepsiye dizebilmekte ve konserve kutularını açabilmekte; çalışma alanlarını temizleyebilmekte; jöle, pandispanya ve peynirli kabak yapabilmektedir. Otelde iş tecrübesi edindiği süre zarfında, Chris’e, gelecekte gün sayısının arttırılması ihtimali göz önünde bulundurularak, başlangıçta haftada iki gün çalışması için iş teklifinde bulunulmuştur.
Halihazırda sürmekte olan işe yerleştirme sürecinde geriye kalan sorunlar, Chris’i destekleme konusunda çok dikkatli olan personel tarafından çözülmektedir. Chris’le birlikte çalışanlar, yalnızca Chris’in başarısı konusunda değil, aynı zamanda sorun çözme farkındalığının arttırılması konusunda da son derece dikkatlidir. Chris’in altı haftalık çalışmasındaki başarısında en büyük rol oynayanlar, ‘PLUSS’ gelişme müdür, danışman personel, annesi, Chris ve destek personelidir. Chris’in başarısında, stratejiler geliştirilmesine ve uygulanmasına dönük olarak yapılan toplantılar büyük öneme sahip olmuştur.
Toplantılarda kullanılan format, ‘Neyin işe yaradığı ve neyin işe yaramadığı?’ sorusundan hareketle oluşturulmuştur ve toplantılara Chris’in annesi eşlik etmiş ve notlar alınmıştır. Chris’in ebeveynleri, diğer çalışanları da toplantılara dahil etmeyi çok istemişler, fakat mevcut toplantılardan alınan geri besleme, bu şekilde devam edilmesinin yeterli olduğunu göstermiştir.
Waitrose’da, bir işi başarıyla tamamladığında Chris’e başarı kartları verilmektedir. Beş başarı kartı aldığında berberinde 10 pound kazanmaktadır. STARS, Chris’e hangi başarının ne anlama geldiği konusunda bir harita çıkararak, iş süreci, sağlık kuralları ve yangın tatbikatı alanlarında, iş sürecinde yaşayabileceklerini anlayabileceği bir dille, talimatların yazılı olduğu bir kitapçık hazırlamıştır.
Söz konusu kitapçık, iş yerinde bulunmaktadır ve bu kitapçık sayesinde Chris, farklı beceriler için neler yapması gerektiğini ve bu becerilerin ne şekilde sembolize edildiğini anlayabilmektedir . Chris ayrıca hangi iş için hangi çalışan personele başvuracağını da öğrenmiştir.
Waitrose’da çalışan ekip de Chris’in anlayacağı aynı dili ve ifadeleri kullanmakta, böylece Chris’in aklı karışmamaktadır. Destek ekibinin yaptığı ekstra işler, ya doğrudan ödeme veya İş Fonuna Erişim sisteminden ekstra olarak karşılanmaktadır.
Chris, henüz Waitrose’daki çalışmasının karşılığında para almamaktadır, zira yangın tatbikatını tek başına tamamlamayı öğrenmesi gerekmektedir. Başlangıçta Chris,bir saat kadar yetişkin yardımıyla çalışmıştır, şimdi ise tüm gün destek ihtiyacı duymadan çalışabilmektedir.
Chris, oteldeki işinden ise 19 yaşından beri ücret almaktadır. Başlangıçtaki iş hızı arttıkça, önce altı saatin iki saati için, daha sonra altı saatin üç saati için ve bundan kısa bir süre sonra ise altı saatin tamamı için para almaya başladı. Nadiren izin alır, hastalanır ve işe daima tam zamanında gider. Kendine olan güveni ciddi ölçüde artmıştır ve daima işe gitmek için hazırda bekler.
Chris işteyken, tamamlanması gereken görevlerin sıralarının ve hazırladığı yemeklerin tariflerinin yer aldığı kartların bulunduğu bir defteri yanında taşımaktadır. Tüm talimatları, hafızasına yardımcı olması amacıyla okuyabilmekte ve uygulayabilmektedir. Söz konusu kartları, çalışan personel de okuyabilmektedir. Halihazırda Chris, tüm görevleri nasıl yapabileceğini öğrenmiştir ve hatırlamak amacıyla deftere başvurma ihtiyacı duymamaktadır.
Chris’in haftalık rutini; haftada bir günü evde geçirmek, iki gününde otelde çalışmak ve bir gününde ise Waitrose’da çalışmak şeklindedir. Haftada bir günü de yeni beceriler edinmeyi ve eve dönerken otobüse nasıl binileceğini öğrenmekle geçirir. Otobüste uyuma eğilimi bulunmaktadır bu nedenle, kendisini uyanık tutmak için İPhone alarmı her üç dakikada bir çalacak şekilde ayarlanmıştır.
Chris, hepimizle çok iyi geçinmektedir. Onunla çalışmaktan memnunuz. O, ekibimizin bir parçasıdır ve farklı milletlerden oluşan bir personelle birlikte çalışmaktadır. Çok başarılıdır ve bizimle çalışmaya devam etmesini istemekteyiz. Bizi çalışmaya herkesten daha çok motive etmektedir. Çalışan personelden biridir ve diğerlerinden hiçbir farkı yoktur. Pek çok temel görevi bulunmaktadır. Bunlar arasında, sebzeleri hazırlamak ve tatlıları yapmak yer almaktadır. Kurallara uyar ve her şeyi tam olması gerektiği gibi yapar. Çok başarılıdır!
(Roger Hulstone)
Benim verdiğim destekteki fark, okulun, bana Chris için ‘PLUSS’la işbirliği içinde iş olanaklarını araştırmama izin vermesi olmuştur. Yardımlarımın devamlılığının, okuldan iş hayatına geçmekte başarılı olmasında çok önemli olduğunu biliyorum ve bu durum her şekilde, tüm öğrenciler için de geçerlidir. Bu aşamada kaynak gerekli olmaktadır ve okulun, öğrenim dönemine, PLUSS’un ise tatil günlerine dönük doğrudan ödeme olanaklarıyla, iş hayatına geçiş dönemine kaynak sağlaması büyük şans olmuştur.
En önemlisi ise benim desteğimi giderek azaltabilmem ve Chris’i ne zaman benim desteğim olmaksızın, kendi kendine bırakabileceğimi bilmektir. Bu daima uzun vadeli hedefimiz olmuştur. Örneğin, Chris Waitrose’daki işine başladığında, onu tam zamanlı olarak desteklemekteydim. Şimdi ise yalnızca çalışmaya başladığındaki ilk saat diliminde onu destekliyorum.Günün geri kalanında benim desteğim olmaksızın işini yapıyor.
(Destek personeli)
Chris, hafta içi bir akşam ve hafta sonunda sosyal bir hayat kazanmıştır. Arkadaşlarıyla buluşmakta, birlikte bira içmekte, sinemaya, bowlinge gitmekte, arkadaşlarında yatıya kalmaktadır (ebeveynlerin desteğiyle). Bir spor salonuna ve havuza üyedir ve haftada iki gün gitmektedir. Bu yıl, genç erişkinlere, yedikleri ve egzersiz yapma konusunda farkındalık kazandırmayı hedefleyen Heathtex’ten haftalık sağlık/fitness bursu almaktadır.
Chris, tüm bu tecrübelerden çok şey kazanmıştır. Geçenlerde, İspanya’da, PLUSS ve engelleri bulunan genç erişkinlerin iş hayatı konusunda düzenlenen bir konferansta, İspanyol, İngiliz ve Finlandiya delegelerinden oluşan 40 kadar uzmanın karşısına çıkarak konuşmuştur. Şubat 2012’de, çalıştığı otel, Chris’e Özel Çalışan Ödülü takdim etmiştir.
Gelecek
Chris’in şimdiki hedefi, kendi kendine işe gidebilmektir. Yolda karşıdan karşıya kendi başına geçebilmeyi, evden işe gitmek için ayrıldığında kapıyı kilitlemeyi öğrenmiştir. Waitrose’a yürüyerek gitmeyi de öğrenmiştir. Bisiklet ve araba sürebilmeyi, harçlık almayı hayal etmiştir ve pek çoğu olmaya başlamıştır. Chris halihazırda araba kullanmanın ilk adımını atmış ve trafiğe kapalı yolda sürüş dersleri almaya başlamıştır.
Chris’in hedefi, bir tek işinden haftada 16 saat ve daha fazla çalışarak para alabilmektedir. Ekibinin öğrendiği kadarıyla, mevcut iş verenleri, mevcut iş saatlerini arttırmak konusunda direnç göstermektedir.
Chris’in ebeveynleri ise bir gün Chris’in işe gitmek konusunda istekli olmayabileceğinden ve destek için ödenmekte olan tahsisatsın kesilmesinden kaygı duymaktadırlar. Ebeveynleri, Chris’in severek gittiği işlerinde çalışmaya devam edebilmesini ve memleketinde yaşarken, bir yandan da becerilerine yenilerini katmaya devam etmesini istemektedir.
Chris, Down sendromuna sahiptir ve değişmesi gerekmemektedir. Topluma katılım programı, Chris’in, okulda da iş hayatında kabul gördüğünü ve Down sendromuna sahip genç bir erkek olarak para karşılığı çalışabilmesini sağlamıştır. Söz konusu program, yapabildiği şeylere değer verildiğini, esneklik kazanabildiğini ve zafiyet duyduğu alanlarda destek alabildiğini de göstermiştir.
(Chris’in annesi)
Çeviri için Hale Şebnem Kaptan a çok teşekkür ederiz
metnin orjinali için: http://www.downs-syndrome.org.uk/images/stories/DSA-resources/education/FurtherED_Employ_DSA_Celebrating_Success.pdf
Social Profiles