Çocuğunuza Yardım Etme

Çocuğunuza yardım etme 

Bu bölümde erken gelişim ve çocuğunuzun büyüme ve öğrenmesine nasıl katkıda bulunabileceğiniz konusunda bilgiler bulunmaktadır ve bazı teknikler konusunda size fikir verebilir, şöyle ki:

Down sendromlu çocukların karakteristik öğrenme metodları konusunda bilinenleri

• açıklar.
• güçlük çekilen noktaları belirtir.
• çocukların öğrenmeye ihtiyacı olan becerilere odaklanır.

Bu doküman size diğer ailelerin yaşadıkları deneyimleri ve araştırma bulgularını yansıtmaktadır fakat genel bir tavsiye niteliğinde olup sizin çocuğunuza uymayan noktaları da bulunabilir. Düzenli olarak birlikte çalıştığınız uzmanlarla bunları tartışın. Çocuğunuzu sizden daha iyi kimse tanıyamaz , bu nedenle çocuğunuz ve aileniz için gerekenleri en iyi siz bilirsiniz.

 İlk günler:  bebek bakımı

 Büyüme

 Down sendromlu bebekler ve küçük çocuklar diğer yaşıtlarına göre daha yavaş kilo alırlar ve boyları daha yavaş uzar.  Diğer bebeklerde olduğu gibi ilk günlerinde ağırlıklarının %10 una varan bir kısmını kaybederler fakat bunu geri kazanmaları biraz zaman alır.

 Ne yapabilirsiniz

 Bebeğinizin kilosunu ve boyunu kontrol edin.  Down’s Syndrome Medical Interest Group, Down sendromlu çocuklar için oluşturulmuş büyüme çizelgesi ve pek çok yararlı bilgi de içeren Kişisel Çocuk Sağlık Raporuna bu konuda özel  bir ekleme yapmıştır.

 

Emzirme

 Down sendromlu pek çok bebek doğumdan itibaren sağlıklı bir şekilde emzirilebilmektedir, fakat düşük kas tonusundan dolayı bebeği emzirme pozisyonunda tutmakta biraz zorlanabilirsiniz.

 Ne yapabilirsiniz

 Emzirmek istiyorsanız bunda ısrarcı olun ve bütün bebeklerde beslenme düzeninin  oturmasının  birkaç haftayı alabileceğini aklınızdan çıkarmayın.

• Hemşirenizden yada Ulusal Çocuk Doğum Kurumlarının herhangi birinden emzirme konusunda detaylı bilgi alın

 

Sütten kesme

 Bebeğinizi emzirme de sütten kesme gibi diğer çocuklarda olduğu gibidir fakat  bazı durumlarda emme, çiğneme ve yutma gibi hareketleri daha yavaş öğrenirler. Down sendromlu bazı bebekler bazı şeyler konusunda hassastır ki bunlardan biri de yiyeceklerdir. Daha yumuşsak gıdalar ve tanıdık tatlar tercih ederler.

Diğer çocuklarda da olması gerektiği gibi öncelikle uygulanması gereken şey zaten dengeli ve sağlıklı bir diettir.  Doktorunuza emzirme ve sütten kesme ile ilgili sorunlarınız varsa danışınız.

 Ne yapabilirsiniz

 Diğer bebeklerle aynı süreçte bebeğinize katı ve parmak gıdalar verin.

• Çocuğunuzu çiğnemeyi öğrenmeye teşvik edin ki sonrasında kas gelişimi ve konuşma kabiliyeti
• için de yarar sağlasın.
• Çocuğunuza farklı tatta ve yapıda yiyecekler verin ki sadece sıvı ve özensiz gıdalara mahkum
• olmasın.
• Çocuğunuz bu konuda birtakım sıkıntılar yaşarsa bunu aynı zamanda beslenme düzensizliği
• konusunda da uzman bir konuşma ve dil terapistine danışın.

Diş çıkarma

Down sendromlu çocuklar diğer çocuklara kıyasla daha geç diş çıkarırlar.

Ne yapabilirsiniz

Çocuğunuzun diş etlerine masaj faydalı olabilir.

• 12 aylıkken çocuğunuza yumuşak bir diş fırçası kullanabilirsiniz çünkü dişleri çıktıktan sonra diş fırçası kullanmak daha zor olabilir.

 Cilt bakımı

 Down sendromlu bebeklerin pek çoğu kuru cilde sahiptir.

 Ne yapabilirsiniz

 Bebeğinizin cildini masaj yağı ile nazikçe silin ya da banyo suyunun içine birkaç damla bu yağdan damlatın.  Siz de masaj seviyorsanız bebek masaj gruplarına katılın  -bu size motivasyon sağlarken bir yandan da eğlendirir ve bebeğinizin kuru cildi için çok fayda sağlar.

• Bebeğinizin cildine her gün bir miktar nemlendirici krem sürün. Bu kurumayı ve çatlamayı önleyecektir. Eğer bu konuda bir problem yaşarsanız bunu pratisyen doktor ya da sağlık ziyaretçinize  sorarak tavsiye alın.

 

Sıcaklık Kontrolü

 Down sendromlu bebeklerin ve çocukların çoğu vücut ısılarının düzensizliği ile ilgili birtakım sorunlar yaşarlar.  Yani diğer çocuklardan daha hızlı bir şekilde vücut ısıları yükselir ya da düşer. Bu konuda ekstra özen göstermek gerekir.

Ne yapabilirsiniz

Çocuğunuza kolaylıkla soyup giydirebileceğiniz kıyafetler giydirin.

• Bebeğinizin yatak odası ya da karyolası için özel bir termometre kullanın ve yatağı için kullandığınız her şeyi uygun bir şekilde seçin.

 

 Uyku Problemi

 Down sendromlu pek çok çocuk gece huzursuzdur ve uyku problemi yaşar.  Bunun iki temel sebebi vardır:

• Fiziksel sebepler: Bazı çocuklar düzenli nefes alamadıkları için huzursuz uyurlar. Bunun  sebebi burun tıkanıklığı, bademcik/adenoid şişmesi ya da küçük ağız boşluğu olabilir.  Bazı ender durumlarda uyku esnasında bir anlık soluk alıp verme durur. Buna uyku apnesi denir ve bu aileler için önemli bir uyarıdır.  Bu durum bademciklerin ve/veya adenoidlerin (lenf bezi) alınmasıyla giderilir.

• Davranışsal sebepler:  Çocuğunuz uyumak ve yatakta tek başına kalmak istemeyebilir.  Gece birden uyanabilir ya da sabahları çok erken kalkabilir.  Pek çok çocuk böyledir aslında-uyku vakti geldiğinde gidip yataklarına yatmak ve orada kalmak konusunda pek iyi değillerdir.

Uyku problemlerini çözmek önemlidir çünkü uykusuz geçirilen bir gece ailedeki herkesi olumsuz yönde etkiler.  Doktorunuz bu konuda tavsiye verebilir. Uyku problemleri konusunda kitaplar da yardımcı olabilir. Pek çok aile bu konuda sorunlar yaşamaktadır.

 Ne yapabilirsiniz

Çocuğunuz zorlukla nefes alıyor, huzursuz uyuyor, sık sık uyanıyorsa ya da uyku apnesinden şüpheleniyorsanız uzman bir kişinin görüşünü alın.  Sağlık ziyaretçiniz  ve pratisyen hekminizinden öneri alın.  Bazı bölgelerde bulunan uyku konusunda uzman klinikler de yardımcı olabilir.

• Belli uyku saatleri ve uyuma düzeni oluşturup buna sıkı sıkıya bağlı kalın.  Banyo, diş fırçalama, şarkı ya da hikaye, güzel bir iyi geceler öpücüğü ve arkasından sevgiyle kucaklayıp yatağa götürme rutinini oluşturun. Çocuğunuz gece aniden uyanırsa ,  sessizce yeniden yatağına götürüp yatırın.

 

Tuvalet eğitimi

 Down sendromlu çocuklar 4 -5 yaşlarında gün içerisinde tuvalet eğitimini değişik şekillerde alırlar.  Diğer çocuklar için uygulanan yöntemleri Down sendromlu çocuğunuz için de deneyebilirsiniz sadece biraz daha fazla egzersiz yapmanız gerekecektir. Bu da öğrenme güçlüğünün getirdiği bir dezavantajdır. Gün içinde hep belirli saatlerde,  örneğin yemeklerden sonra tuvalete götürmek faydalı olabilir.

Bu konuda tavsiye isterseniz, danışmanınız ve yerel aile destek grupları yardımcı olabilir.

  

Çocuğunuzun öğrenmesine ve gelişmesine yardımcı olun

 Her çocuk küçük yaşlardan itibaren öğrenmeye başlar ve hepsinin de bu konudaki ilerleme hızı farklıdır.

Bazen çocuğunuz, yeni öğrettiğiniz şeyleri unutmuş gibi görünebilir ya da bir konuda daha hızlı gelişme kaydederken bazı konularda daha yavaştır.  Çok ani ve hızlı bir gelişme de kaydedebilir.  Bu inişli çıkışlı gelişim süreci Down sendromlu çocuklara özgü bir durumdur.

Bu bölümde, aşağıdaki başlıklar altında gelişim süreçleri anlatılacak:

Diğer insanlarla etkileşimi öğrenme

• Hareket etmeyi öğrenme ve keşfetme
• Oyunla öğrenme
• Dikkati ve hafıza becerisini geliştirme
• İletişimi öğrenme
• Davranışları öğrenme
• Öğrenme ve düşünmeyi öğrenme
• Kişisel gelişim ve sosyal becerileri öğrenme

 

Diğer insanlarla etkileşimi öğrenme

Bebeğinizin ilk yıllarındaki sosyal gelişimi oldukça iyi ilerleme kaydedecektir.  Size gülümseyecek, anlaşılmaz sesler çıkararak konuşmaya çalışacak ve size cevap verecektir. Down sendromlu çocukların çoğunun sosyal gelişimindeki ve iletişim becerisindeki gecikme minimumdur ve çocuklar genellikle duygusal işaretlere duyarlıdır.

Bu güçlü bir yöndür çünkü diğer insanlarla iyi bir iletişim kurmanın mutluluk, arkadaşlık ve akabinde kaynaşma üzerinde direk etkisi vardır.

 Ne yapabilirsiniz

• Bebeğinizle göz teması kurarak ona bol bol sarılın, gülümseyin, sevgiyle konuşun ve oyunlar   oynayın. Bebeğiniz bu oyunlar sayesinde iletişim kurmayı öğrenecektir.
• Aile aktivitelerine çocuklarınızı da dahil edin ve diğer arkadaşlarıyla olabildiğince çok vakit geçirmesi için fırsatlar yaratın. Çocuklar aile üyeleriyle, arkadaşlarıyla ve diğer yetişkinlerle vakit geçirdikçe her geçen gün biraz daha sosyal becerilerini arttırırlar.
• Çocuğunuza bebek muamelesi yapmaktansa yaşına uygun davranışlar sergilemesi için teşvik edin. Bu, zamanla onun kendine güvenini arttıracak ve yaşıtlarıyla birlikte geçireceği zamanlara onu hazır hale getirecektir.
• Yapabilirseniz çocuğunuzun normal bir anaokuluna yada bir oyun grubuna giderek diğer yaşıtlarıyla birlikte oyunlar oynaması için teşvik edin. Down sendromlu çocuklar özellikle izleyerek ve taklit ederek öğrenme konusunda iyidir. Bu şekilde kendi yaşıtlarını izleyerek onlardan bir şeyler öğrenmeleri ve diğer insanlarla anlaşabilmeleri kolaylaşır.

 

Hareket etmeyi öğrenme ve keşfetme 

Uzanma, kavrama ve tutma gibi (küçük kas becerileri olarak bilinen) hareketler bütün bebekler için oldukça önemlidir. Bu beceriler, çocukların oyuncakları ve nesneleri keşfetmesine ve yemek yeme, giyinme gibi kişisel becerilerini geliştirmesine olanak verir.

Oturma, yuvarlanma, emekleme ve yürüme gibi hareketler büyük kas becerileri olarak bilinir ve bebeklerin ve çocukların kendi başlarına keşfetmelerini sağlar.

Down sendromlu çocuğunuzda hareket etmeyi ve keşfetmeyi sağlayan bu becerilerin gelişiminde önemli ölçüde aksama olabilir. Çocuğunuzu en iyi oyunla teşvik edebilirsiniz. Böylece onu motive ederek hareket etmesini ve diğer insanları taklit etmesini sağlayabilirsiniz.

Kimler yardımcı olabilir?

Fizyoterapitler ve iş ve uğraşı terapistleri size bu konuda tavsiyelerde bulunup fikir verebilirler. Down sendromlu bütün çocuklar profesyonel yardıma ihtiyaç duymayabilir fakat ilk üç ay hepsi için pediatrik fizyoterapiste ve ilerleyen zamanlarda da iş ve uğraşı terapistine danışılmalıdır.

Eğer çocuğunuzun iyi bir gelişme gösterdiğini düşünüyorsanız ve ona yeterince oyun ve motivasyon sağlıyorsanız terapist yardımına çok ihtiyacınız olmayabilir ama eğer bebeğiniz gelişme gösteremiyorsa, yardım almanızda fayda var.

Örneğin;

• Eğer bebeğiniz ilk aylarda hipotoni (sarkıklık) sebebiyle başını tutmada zorlanıyorsa, bu konuda kontrolü  sağlayabilmek için yardım alın.
• Çocuğunuz karnının üzerinde durabilmek için yardım istiyorsa, bu konuda fikir alın. Bunun için bebeğinizin koltuk altlarına yuvarlanmış bir havluyla destek vererek gövdesinin üstünü yükseltebilirsiniz. Bebeğiniz yüzüstü yatıyorken bu pozisyondan emniyetli bir şekilde ve yardım almadan kurtulacağından emin olana kadar onu yalnız bırakmamaya özen gösterin. Karnının üstünde durmak bebeğinizin sırt ve boynunu güçlendirirken oturmasında ve emeklemesinde de yardımcı olur. 

Ne yapabilirsiniz

• Bebeğinizin gün içerisinde farklı pozisyonlarda oynamasını sağlayın ve henüz tutamadığı oyuncakları hissetmesine ve keşfetmesine yardımcı olun.
• Çocuğunuzla şarkılar söyleyerek bedenini öğrenmesine yardım edin ve hareket egzersizleri yaptırın.
• Bebeğiniz yürümeye başladığında, becerilerini geliştirmek için müzik, hareket ve sportif aktivitelerden yardım alın. Müzik, dans ve yoga hareketlerini kontrol etmeyi öğretirken aynı zamanda da eğlenmesini sağlar. Birlikte yerel çocuk aktivite gruplarına, müzik derslerine, bebekler için yüzme derslerine, okul öncesi bale derslerine, top havuzuna ve yumuşak oyun alanlarına gidin.

Oyunla öğrenme 

Oyun, çocuğunuza yardımcı olmakta kullanabileceğiniz en önemli araçtır. Bütün çocuklar oyunla öğrenir ve keşfeder.  Down sendromlu çocuklar da diğer çocuklar gibi oyunla öğrenirler fakat onlar için bu daha çok önem arz eder. 

Kimler yardımcı olabilir ?

Down sendromlu pek çok çocuk 1 yaşlarından itibaren eve gelen bir öğretmenden destek alırlar. Çoğunlukla ev eğitim hizmeti veya Portage servis tarafından size  yararlı tavsiye, bilgi ve yardım sağlanır. Evinize gelen öğretmenler yapılandırılmış oyunlar aracılığıyla ve çeşitli aktivitelerle çocuğunuzun öğrenimine, verdikleri tavsiyelerle de size yardımcı olurlar. Size şu konularda destek olabilirler:

• bütün ailenin hem öğrenip hem eğlenmesini sağlarlar.
• çocuğunuzun ilgi alanlarını ortaya çıkarırlar.
• problemleri saptarlar.

Ne yapabilirsiniz 

• Bebeğinizin oyun arkadaşı olun ve oyuncaklarıyla nasıl oynayacağını ona gösterin. Çocuğunuza oyuncakların fonskiyonunu, nasıl ses çıkarılıp hareket ettirileceğini, nasıl sökülüp takılacağını gösterin, oyuncakları saklamayı ve bulmayı öğretin. Çocuklarınıza oyuncalarla ne kadar enteresan şeyler yapılabileceği gösterirseniz, alışılagelmiş oyunlardan kurtarıp daha eğlenceli hale getirebilirsiniz.
• Bebeğinize yapacağı şeyi önce kendiniz gösterin. Bunun için bazen aynı oyuncaktan iki tane bulunması iyidir. Örneğin; siz de çıngırakla ses çıkartıp, top zıplatabilirsiniz.
• İlerleyen zamanlarda çocuğunuza neler yapabileceğini göstermek için onu yaratıcı  oyunlara dahil edin. Bu oyunlar, çocuklara dil öğretmek için çok iyi bir fırsattır. ‘Bebeğinin yüzünü yıkayabilir misin’ ya da ‘Bebeğine banyo yaptırırken beni izle’ gibi cümlerle çocuğunuza 2-3 kelimeyi birbirine bağlamayı öğretin.
• Yapılandırılmış oyunları kullanın. Down sendromlu çocuklar, bir şeye hakim olup bunu hafızalarında tutmak için diğer çocuklara kıyasla çok daha fazla tekrara ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle görevleri ve oyunları küçük adımlara bölerseniz ve her adımı nasıl tamamlayacağını çocuğunuza göstermeniz çok faydalı olur.
• Mümkün olduğunca taklit yolunu kullanın. Down sendromlu çocuklar diğer insanları taklit ederek ve kopyalarak öğrenirler.
• Çocuğunuzdan övgüyle bahsedin ve onun zamanının büyük çoğunluğunu oyunla ve oyuncaklarla geçirmekten hoşnut olduğunu unutmayın. Bazen yapabileceğinizin çok üstünde bir şeyler denemeye çalışmak sinir bozucu olabilir. Ama unutmayın ki bu durum çocuğunuz için de geçerlidir. Özellikle kusursuz el parmak harektleri gerektiren oyuncaklar oynamaya çalıştığı zaman. Sinirini oyuncakları fırlatarak ve çarparak gösterecektir. Çocuklar sinirlendiği zaman bunun üstesinden gelmeleri bazen zor olabilir. Ellerini tutarak onunla dans etmek, oynamak ve müzik bunu yenmek için faydalı yollardır.

Dikkati ve hafıza becerisini geliştirme 

Çocuklar öğrenebilmek için çevrelerinden dinleme, izleme, dokunma yoluyla bilgi alırlar ve bunları akıllarında tutabilmek için yeteri kadar uzun süre dikkatlerini vermeleri gerekir. İşte dikkat ve hafıza becerisi çocuklara bu konuda yardımcı olur.

Down sendromlu bebeklerin etraflarındaki dünyayı kefşetme yöntemleri çeşitlidir. Bazı çocuklar bunu bakarak yapar, örneğin uzun bir süre insanların yüzlerine bakarlar, fakat bazen de dikkatlerini vermekte zorlanabilirler.

Down sendromlu çocukların nispeten daha uzun süreli hafızaya sahip olması olasıdır ve çok iyi öğrendikleri bilgi ve becerileri saklarlar. Fakat kısa süreli hafızaları ya da çalışan bellekleri genellikle aynı hızda gelişmez. Özellikle duydukları bilgileri kısa süreyle hafızalarında tutmakta kısmen zorluk yaşarlar. Bu da dil öğrenme hızlarında dolaylı yoldan bir yavaşlama yaratır.

Ne yapabilirsiniz 

• Bebeğinizin ilk aylarında ona enerjik, neşeli ve duyarlı davranarak onunla etkileşime geçin.
• Normalden daha fazla tekrarlayın. Cee oyunu gibi oyunlar, kendiliğinden bir tekrar oyunu olduğu için bu konuda faydalıdır ve aynı zamanda eğlencelidir.
• Çıngırak sallayarak, ya da bir resme birlikte bakarak çocuğunuzla aynı yere odaklanmak suretiyle ‘ortak dikkati’ geliştirmeye çalışın.
• Çocuğunuzun çıkardığı sesleri ve hareketlerini taklit edin. Bu onunla kurduğunuz iletişimi oyuna dönüştürürken, ona da dikkatini sabitlemeyi ve insanları taklit etmesini öğretir.
• Resimler, işaretler ve diğer görsel materyaller kullanarak onun görsel yolla öğrenme becerisinin avantajını kullanın.
• 2 yaşlarındayken hafıza oyunlarıyla, çocuğunuzun hafıza becerisini geliştirmesine yardımcı olun.

İletişimi öğrenme 

İletişim kurmayı öğrenme çocuklar için en önemli şeylerden biridir. Konuşmak, insanlarla iletişimin ve öğrenmenin en güçlü aracıdır ve düşünmeyi, hatırlamayı ve anlamlandırmayı da güçlendirir. Dil öğrenme, gelişimin her alanında işe yarar. Çocuğunuzun öğrendiği her yeni kelime, dünya hakkında ufak bir bilgi parçası, bir içeriktir.

Down sendromlu pek çok çocuk iletişime açıktır fakat konuşmayı öğrenmekte zorlanabilirler. Alıcı dil (ne anladıkları), anlatım dili (ne söyledikleri) ve/veya konuşma becerisi (nasıl telaffuz ettikleri) konusunda güçlük yaşayabilirler.

Kimler yardımcı olabilir?

Bu konuda konuşma ve dil terapistinden yardım alabilirsiniz. Size iletişim becerisini geliştirmekle ilgili faydalı fikirler ve tavsiyeler verebilirler.

Tercih edilen çocuğunuz altı aylıkken ya da daha öncesinden itibaren terapistlerden düzenli bir yardım almaya başlamanızdır fakat yaşadığınız yerin imkanlarına göre bu pek mümkün olmayabilir. Eğer yardım alabilirseniz, Down sendromuyla ilgili öncelikli bilgi ve tecrübelerin ne olduğu konusunda terapistinize sorular sorun.

Çocuklar devamlı olarak dili öğrenme sürecindedirler ve siz çocuğunuzun hafızasını geliştirebilecek en iyi konumda bulunuyorsunuz. Terapistin rolü, çocuğunuzla kuracağınız iletişim ve günlük rutinler konusunda size bazı fikir ve aktiviteler sunmaktır.

Ne yapabilirsiniz 

• Çocuğunuzun duyma işlevini düzenli olarak kontrol ettirin – konuşmada çekilen güçlüklerin büyük çoğunluğu duyma probleminden kaynaklanır.
• Giyinme, banyo yapma, alışverişe gitme, oyun oynama, parka gitme gibi günlük aktiviteleri yaparken çocuğunuzla bir yandan da konuşun.
• Çocuğunuzun baktığı ve ilgilendiği şeylerin isimlerini söyleyin ve onlar hakkında konuşun.
• Birlikte kitap okuyun ve boyama yapın.
• Çocuğunuzu, hayvan sesleri gibi basit anlamlı sesler çıkartması için teşvik edin.
• Dudaklarını yalayarak göstermesini yada dilini aşağı, yukarı, içeri,dışarı hareket ettirerek oyunlar oynamasını sağlayın.
• Kelime ve cümle öğretici oyunlar oynayın – bu konuda ev öğretmeniniz ya da konuşma ve dil terapistiniz fikir verebilir.
• Çocuğunuz konuşmaya başladığında onun konuşmasını düzeltmeye çalışmayın, bunun yerine kelimelerin doğru ve anlaşılır şeklini ona söyleyin.

İşaret dilini kullanma

Down sendromlu çocuklar görsel öğrenme konusunda iyidir bu yüzden çeşitli işaret ve el hareketleriyle anlamalarını sağlayabilirsiniz. Bebeklerin ve çocukların pek çoğu dili kullanabildiklerinden daha ziyade anlayabilirler (diğer bir deyişle alıcı dilleri anlatım dillerinden daha iyidir) Bu nedenle, çocuklarla iletişim kurarken aynı zamanda işaretleri de kullanırsanız sizi daha iyi anlayacaklardır ve vermek istediğiniz mesajı alacaklardır, bu da sizin işinizi kolaylaştırır.

Çocuğunuz konuşmaya başlamadıysa ya da henüz buna hazır değilse, işaretler onlar için iyi bir iletişim aracı olur. Bu durum onun konuşma hevesini kırmaz, aksine araştırmalar bize işaret dilini kullanan çocukların kullanmayanlara göre daha erken konuşmaya başladığını gösteriyor.

En yaygın kullanılan dil programları Makaton ve Signalong’tur: 

• Makaton konuşmanın yanı sıra İngiliz İşaret Diline dayalı işaretleri de kullanan ve  iletişim, dil ve okuma yazma becerisini kuvvetlendirmek için bunu sembollerle destekleyen bir sistemdir. Makaton iletişim ve öğrenme güçlüğü olan çocuklar ve yetişkinlerde kullanılır.

• Signalong, dil problemine bağlı öğrenme güçlüğü yaşayan çocuk ve yetişkinlerde kullanılır. İşaretler çoğunlukla İngiliz İşaret Diline dayalıdır ve konuşurken de kullanılır. Signalong konuşmayı desteklemek için dizayn edilmiş bir sistemdir. 

Kimler yardımcı olabilir? 

Konuşma ve dil terapistiniz konuyla ilgili size yardımcı olabilir. Ayrıca kitapçığın arka bölümüne bakarak Makaton ve/veya Signalong ile detaylı bilgi için iletişim kurabilirsiniz.

Ne yapabilirsiniz 

• •Çocuğunuzun konuşma dilini geliştirebilmek için her zaman işaretlerle birlikte kelimeleri de kullanın.
• •İşaretleri çocuğunuza öğretirken kendiniz de birebir kullanın. İşaretleri günlük hayatınızda kullanırsanız duyma güçlüğü olan çocuğunuzun sizi anlamasını kolaylaştırırsınız.
• •Çocuğunuzun işaretlerle ne yaptığınızı gördüğünden emin olun. Bunu yapmanın en iyi yolu, çocuğunuzun dikkatle baktığı bir şeyin yakınındayken ya da size baktığı anda işaret dilini kullanmanızdır.
• •Çocuğunuzu sırtı size dönük olacak şekilde kucağınıza alıp önündeki resim kitabındaki nesneleri elinizle göstererek işaret dilini kullanın.
• •Çok çeşitli türdeki işaretleri çocuğunuza öğrettiğinizden emin olun – mesela hareketler ve çocuğunuzun dünyasındaki günlük nesneleri tanımlamak için.

Okuma aktiviteleri 

Okuma eğlenceli ve yararlıdır. Aynı zamanda da Down sendromlu çocuklar için kelimeleri birbirine yeni bağlamaya başladıkları zamanlarda, yani 2 ila 3 yaş arasında, güçlü bir dil geliştirme aracı olabilir. 

Kimler yardımcı olabilir? 

Ev öğretmeniniz ve dil ve konuşma terapistiniz okuma aktiviteleri ve materyaller konusunda yardımcı olabilir. 

Ne yapabilirsiniz? 

• Aile üyelerini, günlük objeleri ve olayları anlatan resimlerin ve fotoğrafların olduğu basit  kitapçıklar yapın.
• Kelime ve resim eşleştirme oyunu oynayın. Böylece kelimeleri hatırlar. Danışmanınız da bu aktiviteleri geliştirmede size yardımcı olabilir. 

Davranışları öğrenme 

12 aylık olduğunda diğer bütün çocuklar gibi sizin çocuğunuz da birtakım zoruklar çıkarmaya başlayacak – kucağa alınma istediği, uykusunda huzursuzluk ve birden değişik yiyecekler yeme hevesi gibi. Çocuğunuz 2 yaşındayken, diğer aileler gibi siz de birtakım bağımsız olma isteği ve öfke nöbetleriyle baş etmeye çalışacaksınız.

Down sendromlu çocuklar ise yaşıtlarına göre daha zorlu davranışlarda bulunabilirler bunun sebebi de daha sınırlı olan iletişim becerileridir. Fakat siz ve aileniz, bu davranışların gelişmesini engellemek için, ‘yönetim stratejiileri’ni kullanabilirsiniz.

Ne yapabilirsiniz

Aşağıdaki üç basit tavsiye davranış problemlerini çözmede yardımcı olabilir:

• Erken yaştan itibaren oturmuş bir düzen kurun – bütün bebekler ve çocuklar düzenli bir çevrede, olası şeyleri tahmin ederek kendilerini daha emniyetli hissederler.
• Bir ebeveyn olarak kontrollü olun – uyuma ve uyanma saatleri, yemek yeme saatleri gibi rutin ve ayarlanmış saatlerinizin olması sizin kontrol altında olmanız demektir çocuğunuzun değil-onun davranışlarına siz karar verin.
• Çocuğunuz iyi davranışlar sergilediğinde ve sizin öğrettiğiniz herhangi bir şeyi hatırladığında veya istediğinizi yaptığında ona bundan ne kadar memnun olduğunuzu gösterin.

Down sendromlu çocukların olağandışı bir şekilde hem pozitif hem negatif duyguları çok iyi algıladıklarını unutmayın. Eğer çevrelerindeki insanların endişeli ve sinirli olduklarını hissederlerse, buna reaksiyon gösterebilirler. Bütün çocuklar gibi kendilerini emniyette hissetmek ve kendilerinden ne beklendiğini bilmek isterler. Ayrıca iyi davranışları için de takdir edilmek. 

Düşünme ve öğrenmeyi öğrenme 

Düşünmeyi, anlamlandırmayı, işlemeyi ve hatırlamayı öğrenmek bir çocuğun gelişimindeki can alıcı unsurdur. Bilişsel gelişim, bu süreçlerin tamamını tanımlamakta kullanılan bir terimdir.

Bilişsel gelişim, pek çok bebek ve çocuk için ebeveynelerinin ya da başklarınının kasıtlı öğretimi olmadan kendiliğinden her gün gerçekleşen birşeydir. Çevrelerinde olup biten şeyleri hisleriyle algılarlar. Görme ve dokunma ilk yıllarda bu açıdan çok önem arz eder. Bebekler çevrelerindeki bütün aktiviteleri sürekli izler ve ulaşabildikleri oyuncakları ve nesneleri keşfederler. Büyüdükçe, evdeki, dışardaki ya da oyun alanlarındaki aktivitelerle öğrenmeyi sürdürürler.

Sizin çocuğunuz da aynı şekilde birtakım bilişsel gelişim becerilerini geliştirecektir. Fakat, bazen bu becerilerin gelişmesinde, günlük aktiviteler ve oyun seansları gibi planlı birtakım müdahalelere de ihtiyacı olabilecek. 

Ne yapabilirsiniz 

• Çocuğunuza oyun esnasında bir sonraki adıma nasıl geçeceğini, konuşarak, göstererek ve oyuna bizzat katılarak anlamasına yardımcı olun.
• İki ila üç yaşından itibaren, çocuğunuza yaşıtlarıyla beraber aynı oyun gruplarına katılma ve onlarla birlikte öğrenme fırsatı verin. 

Kişisel gelişim ve sosyal becerileri öğrenme 

Çocuklar yaşamlarının ikinci ve üçüncü yıllarında çeşitli yetişkin ve çocuklarla kaynaşarak sosyal becerilerini geliştirirler. Dürtülerini kontrol etmeyi öğrendikçe davranışları da değişir.

Çocuğunuzu okul hayatına ne kadar iyi hazırlarsanız, diğer çocuklarla o kadar iyi kaynaşır. Okula ilk başladığında onu heveslendirmek için sizin ve öğretmenlerin atması gereken adımlar şunlardır:

• ona grubun bir parçası olarak davranma
• paylaşım
• sırayla yapma
• talimatları takip etme

Unutmamak gerekir ki, Down sendromlu pek çok çocuk diğer yaşıtları gibi yaşlarına uygun hareketler gösterir. Bu anlamda, çocukların gösterdikleri gelişim, ailelerin onlardan beklentilerinin yanı sıra çocukların kendi yaşadıkları öğrenme güçlüğü ile de orantılı olarak değişir.

Ne yapabilirsiniz

• Çocuğunuza, anaokul veya oyun gruplarına katılarak ekibin bir parçası olma ve olabildiğince çok akranıyla kaynaşma fırsatı verin. Çocuğunuz diğer çocukları izleyerek ve taklit ederek öğrenir ve dil gelişimi de olumlu yönde etkilenir.
• Çocuğunuzu erken yaştan itibaren, yemek yeme, giyinme, dışarı çıkmak ya da uyumak için hazırlanma, dişlerini fırçalama, tuvalete gitme ve bunun gibi aktiviteleri olabildiğince kendi başına yapması için teşvik edin. Çocuğunuza bu konularda çok fazla yardımcı olursanız, bu yardıma o kadar çok bağlı kalır ki zamanla kendi başına birşeyler yapmayı denemek istemeyebilir.

 

Okul çağı gelişimi – bu dönemdeki makul beklentiler nelerdir?

Çocuktan çocuğa gelişim çok farklılık gösterebilir, fakat Down sendromlu çocukların pek çoğu okula başladıklarında diğer çocuklarla aynı gelişim hedeflerine ulaşabilmiştir.

5 yaşına gelmiş pek çok Down sendromlu çocuk tuvalet eğitimini almıştır, yürüyebilir ve kendi başına yemek yiyebilir ve kısmen de olsa üzerini değiştirebilir. Yaşıtlarıyla birlikte grubun bir parçası olabilir ve kreş ya da anaokulundaysa, buranın bazı  sosyal  beklentilerine intibak edebilir.  Masaya oturabilir, hikayeler dinleyebilir, ailesinin  ya da öğretmeninin direktiflerini  uygulayabilir.  Bu çocukların çoğu, davranışlarını kontrol edebilir ve diğer insanların duygularını anlayabilir. Bazı çocuklar bunları yaparken bazen hiç yardıma ihtiyaç duymaz bazen de yardım isteyebilir, fakat bazıları da bu seviyeye gelebilmek için çok daha fazla desteğe ihtiyaç duyar.

Dil konusunda ise önemli ölçüde aksama yaşayabilirler.  Çocuklar okula başladıklarında genellikle bir, iki ya da üç kelimelik cümleler kurabilecek durumdadır. Söyledikleri bazı kelimeler anlaşılmaz. Bununla birlikte bazı çocuklar 5 yaşlarındayken  kelimeleri okumaya, harfleri  ve sesleri tanımaya başlar, bazıları sayı saymayı bile becerebilir. Çocuk büyüdükçe konuşma ve dil becerisi de gelişir..

DESTEĞİ İÇİN Şule TOKER e teşekkürler.