DURUM ÇALIŞMASI 4:
Morwenna, 24 yaşında
Truro College, Truro,
Cornwall. Foxes Academy,
Minehead, Somerset
Morwenna, okula başlamadan önceki son bir yılda, evlerine yakın olan Montessori anaokuluna başlamadan önce çeşitli erken yaş eğitim kurumlarına gitmiştir. Ebeveynleri, Montessori’nin, en iyi yapılandırılmış ortamı sağladığını, okul ortamına en yakın yapıyı içerdiğini ve formal bir okula geçiş yapmak için en iyi hazırlığı sağlayacağını düşünmüştür.
Morwenna, daha sonra yerel bir ilkokula devam etmiştir. Söz konusu okulda, Down sendromuna sahip çocuklar için çok kısıtlı koşullar bulunmaktadır. İlköğrenim boyunca, öğretmen asistanı olan rehber öğretmen üç kez değişmiştir, fakat her seferindeki rehber öğretmenin planlaması ve yaklaşımı oldukça tutarlı olmuştur. Arkadaşlarıyla ve yaşdaşlarıyla olabilmeye devam etmek isteyen Morwenna, daha sonra iki ayrı bölgede bulunan yerel genel akım orta öğretim kurumlarından birine devam etmiştir.
Morwenna’nın ebeveynleri, 7 yaşın Morwenna’nın eğitim dönemindeki en güç yıl olduğunu hatırlamaktadırlar. Okul personelinin, Morwenna’nın hangi seviyede dahil edileceğine karar vererek verimli bir eğitim paketi oluşturması yaklaşık iki okul öğretim dönemi almıştır. Gerek öğretmenler gerekse rehber öğretmenlerin pek çok alanda P (performans) seviyesinde çalışmaya alışmasıyla, 8 yaşı daha düzgün geçmiştir.
Bu süreçte destek beklentisi, teneffüslerde yapılacaklar, zamanı kullanmak ve bir aktiviteden diğerine geçiş konularında bazı akıl karışıklıkları yaşanmıştır. 9 yaşından sonra, daha kalabalık olan okul bölümüne geçmek ise güç olmamıştır, zira bu bölümde daha fazla kaynak, özel ihtiyaçları olan çocuklarla çalışmaya alışkın daha fazla personel ve çok sayıda aktivite ve kulüp bulunmaktadır.
Morwenna, hayatı boyunca sürekli göğüs enfeksiyonları yaşamaktadır ve yapışkan kulak sorunu nedeniyle iletim tipi işitme kaybı yaşamaktadır. İki yaşından beri işitme cihazı ve gözlük kullanmaktadır.
Topluma Katılım
Morwenna, 10 yaşında, ‘Yaşam Becerileri’ kursu verilen yerel bir ileri eğitim kolejine başlamıştır. Bu okul, başta, bazı sosyal ihtiyaçları olan, aynı seviyedeki yaşdaşlarıyla kaynaşmak, kendi kendini idare etmeye özendirilmesi ve sürekli rehber öğretmenin desteğini almadan bağımsız şekilde öğrenebilmesi gibi sosyal ihtiyaçlarının karşılanması bakımından başarılı olmuştur. Okulda, bazı konuların müfredattan düşürülmesi olanağı verilmiş ve Morwenna, her düzeyde matematik ve İngilizce konularında karar kılarak, bilim alanında okul sertifikası ve 2 AQA giriş düzeyinde gıda teknolojisi dersi almıştır. Bunlara ek olarak Morwenna, Prince’s Trust XL network programlama sertifikası, ASDAN programından ise gümüş madalya almıştır. Morwenna, yerel bir kafede ve 5 yaş altı çocukları okula alıştırma konularında iş tecrübesi edinmiş, gurme grubunda ve süsleme aktivitelerinde yer almıştır.
Morwenna, 11 yaşında, Cornwall’da ona uygun olan bir tek dersi seçtiği için, orta öğrenimindeki boş gününde tam zamanlı farklı bir koleje geçiş sağlanmıştır.
Morwenna, boş gününde o kolejde okuyamamıştır çünkü tek seçenek evden 12 mil uzaklıkta bulunan Truro Koleji olmuştur. Kolej, toplu ulaşımı kullanamayan öğrenciler için bir minibüs sağlamıştır ve okul tam zamanlı olduğu için okula başlama ve okulun bitiş saatlerine göre ulaşım sağlanmıştır.
Okul, farklı çalışma alanlarında ve fotoğrafçılık, mücevher yapımcılığı gibi yaratıcı alanlarda deneyimler kazanılarak beceriler geliştirilebilecek olanakların sunulduğu oldukça geniş bir yelpazeye yayılan pek çok seçenek sunmaktadır. Yapılan görüşmede, Morwenna’nın ders müfredatının kişiselleştirebilmesi ve kolej dışında bazı işe yerleştirme olanaklarını da dahil edecek şekilde, genel derslerde destek görebilmesi sağlanmıştır. Öte yandan kolejde pratikten ziyade teori üzerinde durulduğu görülmüştür.
Morwenna, okula başladığında, daha önceden tanıdığı üç dört öğrenciyle karşılaşmaktan memnun olmuştur. Arkadaşlarının ikisi daha önce gittiği okuldan, diğer ikisi ise yaz tatillerinde katıldığı tatil gruplarından arkadaşlarıydı. Diğer yandan Morwenna’nın ebeveynleri, okul çalışanlarının Down sendromuna sahip bir gencin öğrenme profili hakkında çok az bilgili olduğunu görmekten şaşırmıştır ve okul personelinin, daha önce orta öğrenimde yaşandığı gibi, davranış meselelerinde nasıl bağlantı kurulacağını, temel becerilerin, okuma, sayılar ve genel kültür alanlarında Morwenna’dan beklentilerinin ne olması gerektiğini anlayabilmesi için iki okul döneminin geçmesi gerekmiştir.
Öte yandan Morwenna, okulda sosyal etkileşim için bol bol zamana sahip olabilmiştir ve bu alanda zamanını iyi değerlendirmiştir. Fakat sanat ve el becerileri aktivitelerinin son derece gevşek planlandığı ve meslek edinme bağlantısının pek kurulmadığı görülmüştür. Morwenna, okulun ilk yılında kolejin sandviç büfesinde çalışma fırsatı bulmuştur. Her ne kadar Morwenna, burada çalışmayı cazip bulmuşsa da, tesisteki personelin, farklı öğrenme kabiliyetine sahip olanlara dönük yeni beceriler kazandıracak yeteneğe sahip olmadığı görülmüştür.
Morwenna, ikinci yılında gıda hizmet grubuna katılmak için okulun ana kampusuna uyum sağlamaya çalışırken, dönemin başında bazı sorunlar baş göstermiştir. Morwenna, mücevherlerinin çalınması, kendisinden daha güçlü öğrencilerin, telefonunu rızası dışında kullanması gibi sorunlar yaşamış ve okul, Morwenna’nın desteklenmesinin şeklini yeniden gözden geçirmek durumunda kalmıştır. Bu konuda anlaşmaya varılmış ve Morwenna için daha memnuniyet verici ve güvenli bir ortam yaratılması için bir sistem değişikliğine gidilmiştir.
Morwenna süreçten memnun olmuş ve gıda hizmet ortamını rahat ve eğlenceli bulmuştur. Haftada iki buçuk gün bu derslere katılmıştır, fakat hiçbir zaman, kolejde, bu konuyu meslek edinme tercihi olarak sürdürebileceği göz önünde bulundurulmamıştır.
Morwenna’nın okulda en sevdiği öğretmeni, Morwenna’nın obje olarak bir parça kumaşı veya mobilyaların belirli bölümlerini seçmesi gibi ilginç bakış açıları sunmasından memnuniyet duyan temel fotoğrafçılık (City&Guilds yeterlilik kurumunun 1. Seviyesi) öğretmeni olmuştur ve bu hocası, Morwenna’yı yaptığı her işte desteklemiştir. Morwenna ayrıca Çalışma Hayatı Becerileri dersini de çok sevmiştir. Bu ders, drama ve videolu playback tekniklerinin kullanıldığı, sözlü veya fotoğraf/video destekli olarak iş yerlerindeki güvenliğin nasıl olması gerektiğinin öğretildiği, değerlendirildiği ve iş yeri senaryolarının gerek sesle gerek görüntülerle canlandırıldığı bir ders olmuştur.
Morwenna için, okuldaki son yılında, mümkün olduğunca gerçek iş tecrübesi edinmesine dönük düzenlemeler yapılmıştır. Bu çerçevede, dört kafe, bir pub, bir yardım derneği, bir kitap zinciri mağazası ile çeşitli alanlarda faaliyet gösteren çeşitli yerel ve aile firmalarında çalışması ayarlanmıştır. Morwenna’nın en sevdiği çalışma ortamı, ücretsiz iş tecrübesi edinme programı çerçevesinde haftada bir gün çalıştığı yerel Wetherspoons pub/restoran’daki tecrübesi olmuştur.
Morwenna, özel okul minibüsüyle okula gitmeyi bırakarak otobüs durağına kadar kendi kendine yürüyerek tüm öğrencilerin kullandığı okul otobüsüyle okula gidip gelmeye başlamıştır. Morwenna ayrıca hafta sonlarında ve tatillerde okulda tanıştığı arkadaşlarıyla dostluk geliştirmeye çalışmıştır.
Morwenna, Truro Koleji’ni, City&Guilds, Temel Fotoğrafçılık 1.Seviye ve Çalışma Hayatı Becerileri Sertifikalarını alarak tamamlamıştır.
Malcombe Coad bana fotoğrafçılığı öğretmiştir ve tüm resimlerimi beğenmiştir. Bana, bilgisayardan nasıl fotoğraf yüklenerek, başkalarına göstereceğimi öğretmiştir. Tamsin Merrit, bana, Bazen okula para toplamak için düzenlenen Truro kermesinde satabileceğimiz pek çok şeyin nasıl yapılacağını öğretmiştir. (Morwenna)
Kolejin sonunda, Morwenna’ya herhangi bir meslek dersi lisansı verilmemiştir. Morwenna ve ailesi, tüm yerel kolej seçeneklerini araştırmış ancak hiç biri, okuma ve matematik alanlarında 2.Seviyenin gerisindeki birine herhangi bir yeterlilik veya diploma vermediğini görmüştür. Kolejlerden hiç biri, uyum kriterini katılım için destek sağlama kriteri olarak kabul etmemiştir. Aile, sosyal hizmetlerle birlikte çalışarak, Connexions’da ve yerel kolejlerde, Morwenna’nın işe yerleştirilmesine dönük bir program bulmaya çalışmış fakat Morwenna’nın bölgeden ayrılmadan, yarı zamanlı bile olsa, gerçek bir meslek edinmesine dönük bir olanak bulamamıştır.
Öğrenme Güçlükleri Yaşayanlar Vakfı, bir pilot uygulama başlatınca, Morwenna, kabiliyetlerini değerlendirerek, hedeflerini başarması için kendisine yardımcı olabilecek kişilerin bir araya getirilmesi amacıyla başvuruda bulunmuştur. Morwenna’nın ailesi, biraz tereddüt etse de Morwenna’nın istediği ve becerilerine uygun bir işe yerleştirmesine dönük olarak yatılı mesleki eğitim olanaklarını araştırmıştır. Morwenna, iyi bilinen pek çok çalışma lisans dersleri ve bir otelde çalışma tecrübesi sağlayan Foxes Akademi’de karar kılmıştır.
Okulun yatılı kısmının, gençlerin daha bağımsız yaşama beklentilerini karşılayacak şekilde son derece iyi planlandığı ve yönetildiği anlaşılmıştır. Yapılan eğitim programının, yalnızca farklı kişilere farklı görevler verilmesi anlamında değil, aynı zamanda Morwenna’nın mevcut durumunu dikkate alarak, geleceğe dönük beklenti ve umutlarının karşılanması bakımından da son derece faydalı olacağı görülmüştür. Yerel toplumuyla olan bağlarını korumasına yardımcı olmak amacıyla, bölgedeki bir pub’la, Morwenna’ya iş tecrübesi olanağının yaratılması konusunda ve okul tatillerinde, yaşadığı yerden tanıdığı kişilerle irtibat kurulması sağlanmıştır.
Özel yatılı kolej, Morwenna’nın, kendi hayatında bir yolcu olmayı bırakarak, kendi kararlarını almaya başladığı bir yer olmuştur. Morwenna, başından beri evden uzakta yaşamak ve çalışmak yönünde yüksek beklentiler taşımıştır ve bu okul, ilk kez öğrenme profilinin ve gelişim sorunlarının bilinerek anlaşıldığı bir ortam olmuştur. Morwenna’nın olgunluğu ve bağımsızlığı sonraki üç yılda çiçek gibi açmış ve küçük adımlar ve bireysel destekle, Morwenna eve gidip gelerek, üç yılının sonunda evden ayrı yaşama seçeneklerini araştırmaya başlamıştır.
Morwenna, bu çerçevede kendi tatillerini planlamış, bu planlarını kolej çalışmalarına göre düzenlemiştir. Üç yıl boyunca Morwenna, farklı evlerde, farklı düzeylerde yardım desteği alarak farklı kişilerle yaşama tecrübesi kazanmıştır. İlk tercihi, bir evi kendisinden bir sene önce kolejden ayrılmış biriyle paylaşmak olmuş, fakat daha kalabalık bir ortamda, ev ortamı seçeneğini sunulunca, Morwenna, yeterli yardım verilmesi kaydıyla, ev ortamına daha yakın olan bu seçeneği tercih etmiştir.
Morwenna, Foxes Akademi’den, City and Guilds Ev Sahipliği, Gıda ve İçecek Servisi’nde yeterlilik seviyesi, Yaşam Becerileri için Enformasyon ve İletişim Teknikleri’nden giriş seviyesi, Yetişkin Okur Yazarlığı’ndan giriş seviyesi sertifikası, Yetişkin Matematiği’nden giriş düzeyi sertifikası, İngilizce Konuşma Yönetimi’nden Yetişkin Konuşma ve Dinleme Becerileri giriş seviyesi, Konuşma İletişim Becerileri’ndan ikinci seviye sertifikası, Çevre Sağlığı Birliği Enstitüsü’nden Gıda Sektöründe Gıda Güvenliği dalında ikinci düzey ve Cinsel Sağlık Farkındalığı Kolej sertifikası almıştır.
Foxes’da Sue P ve Kerry, ev işleri yapmayı, eşyalarıma nasıl bakılacağını ve eğer doğru yapamazsam tekrar yapmayı öğretti. Foxes’ta pek bir şeyden kaçınmadım. Kendi şeylerimi kendim yapmayı öğrenmeliydim. Mertin Mann yemek hazırlamayı ve gıda hijyenini öğreterek, yeterlilik çalışmalarımda yardımcı oldu. Ona Disney’in Ratatouille adlı filminin, başkalarına gıda hijyeninde nasıl yardımcı olabileceğini gösterdim.(Morwenna)
Bağımsızlık
Foxes’a geçiş planlaması, Morwenna’nın bir orada, bir evde olmasını gerektirmiş olması bakımından biraz karmaşıklığa yol açmıştır. Kolejdeki geçişe yardımcı olacak ekip, Morwenna’nın hedeflerini biliyordu, fakat evde kişi odaklı çalışma konusunda fazla tecrübeleri bulunmamaktaydı. Morwenna Foxes’a gittiğinde kalacak yer tespit edilememiştir ve bu nedenle tekrar dönerek, kalacak yer ve yeterli destek sağlanana kadar üç ay evde yaşaması gerekmiştir. Morwenna, evde kaldığı süre içerisinde, bağımsız olma becerilerini geliştirmek için geçici destek alma şansına sahip olmuş ve eve yürüme mesafesinde olsa da başka bir evde kendi başına olmak konusundaki kararlılığını pekiştirmiştir.
Morwenna, kendi evine taşındığında, 24 saat geçici destek verilmesi (çeşitli nedenlerle) gerekli olmuştur ve bu çerçevede, Morwenna’nın gerçek ihtiyaçları ve kişisel tercihlerinin karşılanması amacıyla daha kişisel bir destek paketi düzenlenmiştir. Kişisel bütçe uygulaması, bu paketin düzenlenmesine büyük katkıda bulunmuştur. Morwenna şimdi biri, bir ekip olarak çalışılmasını sağlayan esas görevli olmak üzere, Morwenna’nın değişken zaman çizelgesine göre esnek şekilde çalışan ve kendine uygun fırsatları yaratabileceği bir program oluşturmasına katkıda bulunan kişisel yardımcıları bulunmaktadır. Morwenna’nın babası, bir firmayla anlaşarak, -PAYE, ulusal sigorta vbg.- ödemelerin, Morwenna’nın kişisel banka hesabı aracılığıyla yapılmasını, bağlantıların kurulmasını ve yönetilmesini sağlamıştır.
Formal eğitimini bitirmesinin üzerinden 18 ay geçen ve 24 yaşına gelen Morwenna’nın sıradan bir haftası, kapsamlı bir zaman çizelgesi dahilinde geçmektedir. Pazartesileri, yerel bir spor salonuna gitmek için ara vererek, evdeki işlerini yapmaktadır. Bazı ev işlerini yardım alarak, bazılarını ise yardımsız, fakat yanında biri hazır bulunurken yapmaktadır. Morwenna, spor salonuna taksiyle gitmekte ve daha sonra, alış veriş yaparak, iki akşam yemeğine yetecek kadar malzeme almasına yardımcı olan bir destek personeliyle buluşmaktadır. Salı günleri, sabah saatlerinde iki saat bir pub’ta çalışmaktadır (artık para alarak çalışmaktadır). Çalışması sırasında, yerel bir işe yerleştirme ekibi tarafından uzaktan desteklenmektedir. Daha sonra eve yürüyerek gidip kendine öğle yemeği hazırlamakta, sık sık mikrodalga fırınını kendisi kullanmaktadır. Kış mevsimleri, öğleden sonra yüzmeye giden Morwenna, iki haftada bir akşamları, yerel bir sanat merkezinde, gönüllü olarak biletleri kontrol etmekte ve filmden sonra etrafı temizlemektedir.
Çarşamba günleri, sabah saatlerinde özel bir dans grubunda yer alan Morwenna, öğlen ayaküstü yemek yiyerek, kendisinin listeden seçtiği ikinci seviye Yetişkin Eğitim programı matematik dersine gitmektedir. Perşembe günleri, bir haftalık banka ve bütçe işlerini yapmak için yardım alan Morwenna, 13:00-15:30 saatleri arasında, gönüllü olarak ve yardım alarak bir çiçekçide çalışmaktadır. Cuma günleri yine çiçekçide çalışan Morwenna, birilerinin koordine etmesi halinde bölgedeki gençlerle sosyalleşmek için bir şeyler yapmaya çalışmaktadır.
Cumartesi günleri ise dönüşümlü olarak, öğrenme engelli yetişkinler için bir şarkı grubuna ve ev işi/dekorasyon/yürüme aktivitelerine katılmaktadır.
Erkek arkadaşı olduğu zaman, kesintili olarak arada bir olabiliyor, genellikle cumartesi günleri buluşmakta, alış veriş yapmakta ve birbirilerine veya birlikte yemek pişirmektedirler. Morwenna, pazar günleri genellikle ailesiyle öğle yemeğine ve akşam yemeğine gider fakat bazen, iş yerindekilerle gidilen bir gezi veya bir arkadaşla öğle yemeği gibi daha iyi bir programı olduğunda, ailesiyle buluşmayı iptal edebilir.
Morwenna, kendi ilgi alanına giren konuları araştırmak için YouTube’da çok zaman geçirmektedir ve PowerPoint slaytlarıyla, ilgisini çeken konularda takvimler hazırlamaktadır. Zaman yönetimi ve rutin faaliyetlerini yönetebilmek için sık sık yardım istemektedir ve bu durum hayatının geri kalanında güçlük oluşturabilir.
Olumlu Sonuçlar
Morwenna’nın genel akım eğitimi almasıyla doğrudan bağlantılı pek çok olumlu sonuç alınmıştır. Bunlardan biri, Morwenna’nın kişisel asistanlarının ikisinin de Morwenna’nın orta öğrenimden sınıf arkadaşları olmasıdır. Birisi birkaç yaş küçük, diğeri ise aynı yaş grubundandır. Her ikisi de kendilerine kariyer olarak kişisel asistanlık kariyerini, Morwenna’yı tanıdıklarından dolayı seçtiklerini söylemişlerdir.
Morwenna’nın çalıştığı çiçekçinin sahibi de ilkokuldan Morwenna’nın sınıf arkadaşıdır ve birbirlerinin yaş günü partilerine gitmiş ve zaman zaman birlikte oyun oynamışlardır. Morwenna’nın rehberlerinden biri de, yine ilkokulda okulun yemek bölümünde görevliydi. Yine Morwenna’nın çalıştığı pub’un işletme müdürleri d Morwenna’yla aynı ilk okul ve ortaokula gitmişlerdir. Banka işlerini yaptığı bankadaki görevliler, spor salonunun resepsiyonisti, süpermarkette kasiyer görevlisi, hepsi Morwenna’yla aynı okullara gitmişlerdir.
Morwenna’nın şarkı söyleme sevgisi Bayan Marsden’den; fotoğrafçılık, DTP (desk top publishing, masaüstü yayıncılık), sunum becerileri ve PowerPoint’le hikaye anlatımı, Enformasyon ve Komünikasyon Teknolojileri dersinden ve onu destekleyen fotoğrafçılık öğretmeninden kaynaklanıyor olabilir. Sayılara ve matematiğe karşı duyduğu ilgi (onun tek ustalaşmakta zorlandığı konu) ise eğitimi boyunca, onu bu alanda öğrenmeye teşvik eden öğretmeni Bayan Guard’dan kaynaklanmaktadır. Morwenna’nın dilbigisi ve espriye olan sevgisi ise, eğitimi boyunca gördüğü olumlu okuma yaklaşımlarıyla gelişmiştir.
Çeviri için Hale Şebnem Kaptan a çok teşekkür ederiz
metnin orjinali için: http://www.downs-syndrome.org.uk/images/stories/DSA-resources/education/FurtherED_Employ_DSA_Celebrating_Success.pdf
Social Profiles